# اظهارنامه گمرکی در ایران: راهنمای جامع، مستقل

—

## مقدمه

در دنیای تجارت بین‌الملل و تبادل کالا، هیچ سندی به‌اندازه «اظهارنامه گمرکی» در شفاف‌سازی عملیات گمرکی، تسهیل تجارت قانونی و رعایت الزامات قانونی مؤثر و حیاتی نیست. **اظهارنامه گمرکی** یک نقطه آغاز برای تمامی فرآیندهای مرتبط با واردات و صادرات کالا محسوب می‌شود و بدون آن، حتی آغاز هیچ مرحله‌ای از «ترخیص کالا» و «مراحل ترخیص کالا» امکان‌پذیر نخواهد بود. با توجه به نقش پررنگ سامانه‌های دیجیتال نظیر «سامانه تجارت» ([https://ntsw.ir/](https://ntsw.ir/))، «سامانه EPL» ([https://epl.irica.gov.ir/](https://epl.irica.gov.ir/))، و ارتباط تنگاتنگ با «سایت گمرک» ([https://irica.ir/](https://irica.ir/))، درک کامل و علمی از چیستی، اجزا و اهمیت اظهارنامه ضرورت ویژه دارد. این مقاله بر اساس آخرین مقررات گمرکی، بررسی‌های میدانی از سایت‌های معتبر ایرانی و به‌روزرسانی‌های عملیاتی، به تمامی سؤالات کلیدی پیرامون اظهارنامه گمرکی پاسخ می‌دهد و محتوایی کاملاً بهینه، تخصصی و جامع برای کاربران، متخصصان و فعالان حوزه تجارت بین‌الملل فراهم می‌آورد.

—

## تعریف کامل و قانونی اظهارنامه گمرکی

اظهارنامه گمرکی (Customs Declaration) طبق ماهیت بین‌المللی و بر اساس تعریف «سازمان جهانی گمرک» و تطابق کامل با ماده ۱ قانون امور گمرکی ایران، عبارت است از: **«هر گونه اظهار رسمی یا عملی که مورد پذیرش گمرک باشد و اطلاعات یا جزئیات مورد نیاز گمرک را درباره کالای وارداتی یا صادراتی ارائه دهد.»** به بیان ساده‌تر، این سند شناسنامه کالا در مقابل سازمان گمرک بوده و اولین قدم رسمی برای فرآیند ثبت، کنترل، ارزیابی و در نهایت ترخیص یا خروج قانونی کالا از کشور تلقی می‌شود. طبق قوانین، ارائه این سند به صورت فیزیکی (در گذشته) یا الکترونیکی (در سامانه EPL) الزامی بوده و تخلف یا قصور در ارائه آن به منزله نقض صریح قانون است.«اظهارکننده» کالا، یعنی صاحب کالا یا نماینده قانونی او (مانند ترخیص‌کار یا کارگزار گمرکی)، موظف است صحت تمامی اطلاعات ثبت‌شده را تضمین کند و از همه لحاظ مسئول قانونی اطلاعات درج‌شده خواهد بود.

**ویژگی‌ها و اهداف اظهارنامه گمرکی عبارت‌اند از:**
– معرفی رسمی و قانونی کالا به گمرک جهت ثبت، ارزیابی و اعمال سیاست‌های دولت
– تعیین پایه محاسبه حقوق ورودی، مالیات ارزش افزوده و سایر عوارض گمرکی
– ایجاد پایگاه آماری دقیق برای حجم واردات و صادرات کشور
– اعمال کنترل بر کالاهای مشروط/ممنوع و جلوگیری از قاچاق یا ورود کالاهای غیرمجاز
– تسهیل مدیریت ریسک و شفاف‌سازی جریان تجارت قانونی

اظهارنامه گمرکی نه تنها یک فرم اداری، بلکه یک تعهد حقوقی و مسئولیت‌پذیری تمام و کمال حقوقی و کیفری برای اظهارکننده کالا است. هر گونه اشتباه، مغایرت یا ارائه اطلاعات نادرست می‌تواند منجر به توقف پرونده، جریمه مالی و حتی پیگرد اداری و قضایی شود.

—

## الزامات قانونی اظهارنامه گمرکی در ایران

اظهارنامه گمرکی ریشه‌ای قوی در متن قوانین تجارت و مقررات گمرک جمهوری اسلامی ایران دارد. **بر اساس ماده ۳۹ قانون امور گمرکی، انجام هرگونه تشریفات گمرکی به جز موارد استثنائی مندرج در قانون، منوط به تسلیم اظهارنامه توسط صاحب کالا یا نماینده قانونی وی است**. بدین ترتیب، حضور هر کالا در انبار یا اماکن گمرکی و هرگونه اجازه خروج یا ورود، مشروط به ثبت و پذیرش اظهارنامه است. قانون تاکید می‌کند:
– **صاحب کالا مسئول صحت مندرجات اظهارنامه و اسناد ضمیمه است**.
– **نحوه تنظیم، گردش و رسیدگی به اظهارنامه، و همچنین اسناد لازم پیوست آن، باید مطابق آیین‌نامه اجرایی باشد**.
– **اظهارنامه می‌تواند قبل از ورود کالا ثبت شود، مشروط به رعایت شرایط اعلامی گمرک ایران**.
– **در صورت وجود مغایرت (ارزش کمتر یا تخلف در تعرفه)، ضمن دریافت مابه‌التفاوت، جریمه‌های سنگین از ده تا صد درصد (و در برخی موارد سی تا سیصد درصد ارزش کالا) اعمال می‌شود**.

مقررات قانون امور گمرکی و آیین‌نامه‌های اجرایی، نه‌تنها بر صحت و کامل بودن اطلاعات اظهارشده تاکید دارند بلکه رعایت مقررات درباره مجوزهای قانونی، استانداردها، و محدودیت‌های خاص مربوط به نوع کالا نیز الزامی است.

—

## اجزای تشکیل‌دهنده فرم و اطلاعات اظهارنامه گمرکی

یک **اظهارنامه گمرکی کامل و استاندارد** باید اطلاعاتی جامع، دقیق و منطبق با قوانین جاری ارائه دهد تا مبنای ارزیابی، تعیین نرخ عوارض و شناسایی کالا باشد. اجزای کلیدی اظهارنامه عبارت‌اند از:

| شماره خانه | عنوان | توضیحات |
|————|—————————–|——————————————————|
| ۱ | نوع اظهارنامه | واردات قطعی، واردات موقت، صادرات، ترانزیت و … |
| ۲ | اطلاعات فرستنده/صادرکننده | نام و آدرس کامل، کشور مبدأ |
| ۸ | اطلاعات گیرنده/واردکننده | نام، نشانی، شماره کارت بازرگانی، شناسه ملی |
| ۱۵،۱۶ | کشور مبدأ و مقصد | برای واردات (ایران)، برای صادرات (کشور هدف صادرکننده) |
| ۱۸،۲۰ | اطلاعات حمل و شرایط تحویل | وسیله حمل، اینکوترمز (FOB, CIF, CFR, EXW و …) |
| ۲۲،۲۵ | ارز و مبلغ کل فاکتور | نوع ارز (دلار، یورو و …) و نرخ مبنای آن |
| ۳۱ | شرح و تعداد کالا | توضیحات فنی، جزئیات بسته‌بندی، نوع، وزن، مارک و مدل |
| ۳۳ | کد تعرفه گمرکی (HS Code) | کد 8 رقمی استاندارد بر اساس کتاب قانون صادرات و واردات |
| ۳۵,۳۸,۴۱ | وزن ناخالص، وزن خالص، واحد شمارش | به کیلوگرم یا بسته/عدد و غیره |
| ۴۲،۴۴،۴۷ | ارزش قلم کالا، اسناد حمل، محاسبات مالی| ارزش ارزی، فاکتور، بارنامه، ریز حقوق ورودی و عوارض |

**جدول فوق صرفاً برای تشریح ساختار کلی اظهارنامه است. در واقع، دقت در تکمیل هر خانه و اطمینان از مطابقت داده‌ها با اسناد accompanying (پیوست) مانند بارنامه، پکینگ لیست و اینویس، یگانه راه پیشگیری از تاخیر یا جریمه است**.

### دیگر اطلاعات مهم در فرم اظهارنامه

– نام شرکت یا شخص مسئول و نشانی دقیق واردکننده/صادرکننده
– شماره ثبت سفارش به‌دست آمده از «سامانه تجارت» ([https://ntsw.ir/](https://ntsw.ir/))
– شماره کوتاژ (کد رهگیری گمرک) که پس از ثبت نهایی صادر می‌شود
– اطلاعات کارت بازرگانی/مجوزهای قانونی کالا
– ارزش گمرکی کالا بر اساس ارزش سیف (CIF)، شامل قیمت خرید، بیمه، حمل، و هزینه‌های جانبی
– اطلاعات دقیق بسته‌بندی (تعداد، نوع و حجم بسته/پالت)

—

## نحوه تنظیم، گردش و ارسال اظهارنامه گمرکی (همراه با جزئیات و نکات کلیدی)

امروزه فرآیند تنظیم و ارسال اظهارنامه در ایران از حالت حضوری و قابل لمس فاصله گرفته و به صورت **کاملاً الکترونیکی و از طریق سامانه EPL** انجام می‌شود که به عنوان «پنجره واحد تجارت فرامرزی» گمرک جمهوری اسلامی ایران شناخته می‌شود.

**مراحل کلی تنظیم و ثبت اظهارنامه گمرکی به شرح زیر است:**

1. **ثبت اولیه و جمع‌آوری اسناد**
– تهیه و اسکن اسناد پایه: فاکتور خرید، بارنامه، پکینگ لیست، قبض انبار، گواهی مبدا، اینویس، پروفرما، بیمه نامه و مجوزهای قانونی (در صورت لزوم).
– اخذ مجوز ثبت سفارش و دریافت شماره رهگیری کالا از طریق «سامانه تجارت» ([https://ntsw.ir/](https://ntsw.ir/)).

2. **ورود به سامانه EPL و بارگذاری اطلاعات**
– مراجعه به [https://epl.irica.gov.ir/](https://epl.irica.gov.ir/) (یا [https://epl.irica.ir/](https://epl.irica.ir/))، ورود با کد ملی/شناسه ملی، رمز عبور، کارت بازرگانی و دریافت نام کاربری.
– انتخاب طرح و نوع اظهارنامه (واردات قطعی، موقت، صادرات و غیره).
– وارد کردن اطلاعات هویتی، شرکت واردکننده/صادرکننده، شماره کارت بازرگانی و مجوزها.

3. **تکمیل و ثبت جزئیات کالا**
– ورود اطلاعات فنی و توصیفی کالا طبق اسناد ضمیمه (پکینگ لیست، فاکتور، بارنامه).
– تعیین کشور مبدأ، گمرک ورودی/خروجی، نوع معامله و شرایط تحویل.
– وارد کردن تعرفه گمرکی (HS Code) کالا مطابق آخرین بخشنامه‌ها.
– ثبت ارزش و نرخ ارز مطابق نرخ اعلامی گمرک.

4. **اپلود اسناد پیوست و بازبینی نهایی**
– بارگذاری فایل‌های PDF یا JPG تمامی اسناد با حجم مناسب.
– بازبینی دقیق اطلاعات واردشده و تطبیق با اسناد پیوست.
– پذیرش توافق‌نامه صحت اطلاعات و ثبت نهایی.

5. **ثبت اظهارنامه و اخذ کد کوتاژ گمرک و شروع فرآیند بررسی**
– سیستم شماره سریال و کد عطف (کوتاژ) منحصر به فرد صادر می‌کند.
– پرونده به واحد ارزیابی و تعیین مسیر (سبز، زرد، قرمز) منتقل می‌شود.
– در صورت نیاز، ارزیابی فیزیکی (به‌ویژه برای کالاهای حساس یا کالاهای خاص) انجام می‌شود.

6. **پرداخت حقوق و عوارض و دریافت مجوز نهایی**
– تشکیل فیش بانکی و پرداخت آنلاین از طریق سامانه پرداخت عوارض گمرکی.
– کنترل صحت پرداخت و صدور پروانه سبز یا پروانه صادراتی پس از تائید نهایی.

7. **تحویل کالا و اختتام عملیات گمرکی**
– پس از گرفتن مجوز ترخیص، کالا به صاحب آن یا نماینده قانونی تحویل داده می‌شود.
– تمامی اسناد و رسیدها در سامانه ثبت و قابل پیگیری است.

**نکات طلایی در تنظیم اظهارنامه الکترونیکی:**
– دقت بی‌نظیر در تطبیق اطلاعات اسناد (وزن، عدد، ارزش، شرح) با داده‌های اظهارنامه
– انتخاب دقیق HS Code و عدم استفاده اشتباه یا تعمدی جهت کاهش تعرفه (که جرم است)
– تکمیل صحیح شرایط تحویل (اینکوترمز)، نوع حمل (زمینی، هوایی، دریایی، پستی، چندوجهی)
– ضمیمه‌کردن تمامی مجوزهای لازم (استاندارد، بهداشت، انرژی اتمی و …)
– دریافت فیش بانکی و پرداخت صرفاً از سرفصل‌های رسمی و مستقیم سامانه EPL و کنترل رسید

—

## سامانه‌های الکترونیکی اظهارنامه: EPL و پنجره واحد (NTSW/سامانه تجارت)

### سامانه EPL چیست؟

**سامانه EPL (Electronic Packing List / اظهار الکترونیکی کالا)** بستری جامع و متمرکز برای ثبت، کنترل و گردش انواع اظهارنامه‌های واردات و صادرات در گمرک جمهوری اسلامی ایران است. ورود به این سامانه تنها با نام کاربری، رمز عبور و احراز هویت امکان‌پذیر است و کلیه مراحل از ثبت تا ارزیابی و صدور مجوز ترخیص، به طور یکپارچه در این بستر انجام می‌شود.

**اهداف و مزایای سامانه EPL:**
– حذف بروکراسی و مراجعات حضوری
– افزایش شفافیت و سرعت در پیگیری بدنه عملیات گمرکی
– اتصال مستقیم به «سامانه تجارت» و بانک مرکزی (برای ثبت سفارش و تخصیص ارز)
– کاهش خطای انسانی و افزایش امنیت اطلاعات
– امکان پیگیری و مشاهده لحظه‌ای آخرین وضعیت اظهارنامه و کوتاژ.

### سامانه ثبت سفارش (NTSW) و تفاوت با EPL

– **NTSW (National Trade Single Window / سامانه جامع تجارت)**: بستری فراگیر جهت ثبت سفارش، دریافت مجوزهای واردات، انجام امور تخصیص ارز و بارگذاری اطلاعات اولیه کالا است. ([https://ntsw.ir/](https://ntsw.ir/))
– **EPL**: صرفاً برای گردش و ثبت اظهارنامه و عملیات مستقیم گمرکی طراحی شده است.

**نکته: مراحل ثبت سفارش در سامانه NTSW مقدم بر عملیات اظهار کالا در EPL است و صحت اطلاعات ثبت‌شده در دو سامانه باید کاملاً با یکدیگر مطابقت داشته باشد**.

—

## الزامات اسناد ضمیمه اظهارنامه: فهرست جامع و کاربرد هر سند

برای تکمیل درست و بی‌ایراد اظهارنامه گمرکی، ارائه و اسکن اسناد زیر براساس نوع کالا، نوع معامله و الزامات قانونی ضروری است:

| سند | کاربرد و توضیح |
|————————|————————————————————————————|
| فاکتور تجاری (Commercial Invoice) | اعلام قیمت، تعداد و جزئیات کالا، مبنای محاسبه حقوق ورودی و تطبیق با ارزش گمرکی |
| پروفرما اینویس (Proforma Invoice) | پیش‌فاکتور اولیه، مبنای ثبت سفارش و مقدمات معامله |
| بارنامه (Bill of Lading/Air Waybill/CMR) | سند مالکیت حمل کالا و اطلاعات دقیق حمل و وسیله نقلیه |
| پکینگ لیست (Packing List/لیست عدل‌بندی) | فهرست فیزیکی محتویات محموله، جزئیات بسته‌بندی، تعداد، وزن خالص و ناخالص |
| قبض انبار | رسید ورود کالا به انبار گمرک یا انبار عمومی |
| گواهی مبدا (Certificate of Origin) | تایید کشور سازنده/صادرکننده کالا، لازم برای برخی تعرفه‌های ترجیحی یا محدودیت‌ها |
| بیمه‌نامه حمل | در صورت بیمه شدن کالا، برای مطالعه خطرات قابل پرداخت |
| گواهی بازرسی (Inspection Certificate) | تایید کمیت و کیفیت کالا توسط شرکت بازرسی مجاز، لازم برای برخی کالاها |
| مجوزهای قانونی | بسته به نوع کالا (استاندارد، بهداشت، انرژی اتمی، حمل و نقل ویژه و …) |
| کارت بازرگانی | مجوز رسمی واردات یا صادرات کالا، صادره توسط اتاق بازرگانی |
| ثبت سفارش کالا | کد رهگیری رسمی کالا در سامانه جامع تجارت (NTSW) |
| وکالت‌نامه رسمی | در صورت اظهار توسط نماینده یا ترخیص‌کار |
| سایر اسناد | اسناد بانکی، اطلاعات ارزش پایه کالا (TSC)، گواهی‌های خاص بسته به نوع کالا |

**دقت در انطباق بین اطلاعات همه اسناد و داده‌های ثبت‌شده در اظهارنامه الزامی است. کوچک‌ترین مغایرت باعث ورود اظهارنامه به مسیر قرمز یا حتی جریمه و توقیف می‌شود**.

—

## تفاوت اظهارنامه گمرکی با سایر اسناد تجاری و اسناد گمرکی

در تجارت بین‌الملل، چندین سند مهم گردش دارد، اما اظهارنامه گمرکی دقیق‌ترین و جامع‌ترین مدرک با جایگاه قانونی منحصر به فرد برای عملیات گمرکی محسوب می‌شود.

| نوع سند | هدف | صادرکننده | کاربرد |
|—————|———————-|——————-|————————————-|
| اظهارنامه گمرکی | اعلام رسمی اطلاعات کالا به گمرک | صاحب کالا/نماینده قانونی | مبنای ترخیص، تعیین حقوق گمرکی، کنترل قانونی |
| بارنامه | اثبات حمل کالا و مسیر | شرکت حمل‌ونقل | بررسی مالکیت، تحویل بار، نقل و انتقال |
| فاکتور تجاری | اعلام ارزش و اطلاعات معامله | فروشنده | مبنای محاسبه ارزش گمرکی و حقوق ورودی |
| پروفرما اینویس | پیش‌فاکتور ثبت سفارش و مذاکره | فروشنده | برنامه‌ریزی مالی و مقدمات خرید |
| پکینگ لیست | فهرست بسته‌بندی، تعداد و وزن کالا | فروشنده/صادرکننده | شناسایی فیزیکی بسته‌ها، نظارت حمل |
| مجوزهای قانونی | تاییدیه واردات خاص | سازمان ذی‌ربط | واجد شرایط بودن برای واردات، کنترل کالاهای مشروط |

**تفاوت کلیدی: اظهارنامه گمرکی مسئولیت مستقیم و حقوقی دارد، شامل اطلاعات جامع کالا به همراه جزئیات کشور مبدأ، مسیر حمل، ارزش، تعرفه، مجوزها، و تمامی متعلقات قانونی بوده و مبنای تصمیم گیری گمرک در اعطای اجازه خروج یا ترخیص است**.

—

## نقش اظهارنامه گمرکی در فرآیند واردات و صادرات

### اظهارنامه در فرآیند واردات

در فرآیند **واردات**، اظهارنامه گمرکی اصلی‌ترین و الزامی‌ترین سند برای شروع اقدامات قانونی محسوب می‌شود. تا زمانی که اظهارنامه ارائه نشود، انجام عملیات ارزیابی، تعیین مسیر (سبز، زرد، قرمز)، محاسبات حقوق ورودی و نهایتاً صدور مجوز ترخیص کالا از گمرک غیرممکن است. **سیستم‌های هوشمند سامانه EPL و «سایت گمرک» به گونه‌ای طراحی شده‌اند که امکان ردیابی و پیگیری دقیق وضعیت هر اظهارنامه را فراهم می‌کنند**. اظهارنامه تضمین می‌کند که کالا:
– مالکیت رسمی و قانونی دارد
– تمامی مجوزهای لازم (قانونی، استاندارد، بهداشتی، زیست‌محیطی و …) را دریافت کرده است
– اطلاعات آن کاملاً منطبق با واقعیت است و هیچ گونه کم‌اظهاری یا مغایرت وجود ندارد

**پس از بررسی اظهارنامه و تایید تطابق با اسناد و ارزیابی فیزیکی، مبلغ نهایی حقوق و عوارض در سیستم مشخص شده و با پرداخت آن اجازه صدور پروانه سبز (مجوز ترخیص) صادر می‌شود**.

### اظهارنامه در فرآیند صادرات

در فرآیند **صادرات**، اظهارنامه گمرکی علاوه‌بر ارائه اطلاعات دقیق به گمرک، مبنای آماری ثبت صادرات ایران، صدور گواهی مبدا و فراهم شدن مقدمات حمل کالا به خارج از مرز است. در صادرات، دقت در تکمیل HS Code و ارزش FOB یا CIF، تعیین دقیق کشور مقصد و دریافت همه مجوزهای صادراتی (در صورت نیاز)، اهمیت فراوانی دارد. فرایند صدور پروانه صادراتی فقط با ثبت و تایید اظهارنامه انجام می‌پذیرد و هر گونه قصور باعث توقف صادرات و تحمیل جریمه خواهد شد.

—

## الزامات حقوقی اسناد ضمیمه در اظهار کالا

قوانین گمرکی تاکید دارند که **تمامی اسناد ضمیمه اظهارنامه باید استاندارد، بدون تناقض و طبق قالب‌های بین‌المللی یا فرمت‌های اعلام شده توسط گمرک تهیه شوند**. برخی موارد کلیدی عبارتند از:
– اطلاعات اسناد باید با داده‌های اظهارنامه کاملاً همخوان باشد (در وزن، ارزش، مشخصات کالا، کشور مبدأ).
– نبود مطابقت منجر به توقف پرونده، ارجاع به مسیر قرمز و مطالبه مدارک جدید یا حتی جریمه می‌شود.
– حداکثر تعداد برگه‌های اظهارنامه گمرکی ۴ صفحه می‌باشد تا از بروز خطا و ابهام جلوگیری شود.
– صدور برگه ترخیص و پروانه نهایی تنها در صورت وجود همه اسناد الزامی خواهد بود.

—

## چالش‌ها، اشتباهات رایج و راهکارها در تنظیم اظهارنامه گمرکی

### چالش‌های کلیدی

– **عدم تطابق اطلاعات در اسناد (فاکتور، پکینگ لیست، بارنامه) با اظهارنامه**: باعث توقف پرونده و نیاز به اصلاح اسناد
– **خطا در کد تعرفه (HS Code)**: منجر به پرداخت حقوق ورودی اشتباه و تحمیل جریمه‌های سنگین یا حتی توقیف کالا
– **کم‌اظهاری ارزش واقعی کالا**: ریسک قضایی، جریمه معادل ارزش کالا (یا بیشتر)، ابطال کارت بازرگانی و بسته شدن پرونده تجاری
– **ارائه ناقص مجوزهای قانونی**: توقف در مسیر ترخیص تا تکمیل مدارک
– **عدم بروزرسانی قوانین و مقررات**: گمرک می‌تواند به دلیل تغییرات بخشنامه‌ای جدید، اسناد قبلی را قبول نکند

### اشتباهات رایج

– مغایرت عددی وزن، تعداد یا ارزش میان اسناد و داده‌های اظهارنامه و تأثیر مستقیم در تعیین مسیر گمرکی
– انتخاب نادرست شرایط تحویل یا عدم ثبت شماره ثبت سفارش در سامانه EPL
– فراموشی بارگذاری کامل اسناد یا عدم رعایت حجم اسکن
– استفاده از HS Code مشکل‌دار جهت کاهش عوارض با نیت عمدی (جرم تلقی می‌شود)
– ثبت اطلاعات غیرمعمول در فیلدهای خاص (مثلاً، استفاده از کد کشور اشتباه یا شماره ملی نادرست)

### راهکارهای پیشگیری

– تطبیق کامل تمامی اسناد پیش از ثبت نهایی
– استفاده از مشاوران و متخصصان امور گمرکی یا ترخیص‌کاران مجرب
– بروزرسانی مداوم دانش قوانین و مطالعه آخرین بخشنامه‌های اعلامی از طریق «سایت گمرک» و منابع معتبر
– انجام پرداخت‌ها صرفاً از طریق کانال‌های رسمی سامانه‌ها و دریافت رسید الکترونیکی
– انتخاب دقیق و درست کدهای مربوط به روش حمل، شرایط تحویل و نوع معامله طبق آیین‌نامه اجرایی.

—

## انواع اظهارنامه و رویه‌های گمرکی (نمونه کدها و کاربردها)

طبق مقررات گمرکی و استانداردهای بین‌المللی، برای هرگونه عملیات واردات/صادرات/عبور کالا، نوع اظهارنامه باید براساس رویه مورد نظر تعیین گردد. **جدول زیر نمونه‌ای از انواع اظهارنامه و رویه‌های گمرکی رایج در ایران را ارائه می‌دهد**:

| شرح | کد |
|——————-|———|
| صادرات قطعی | ص ق ۱ |
| صادرات موقت | ص م ۲ |
| واردات قطعی | و ق ۴ |
| واردات موقت | و م ۵ |
| ترانزیت داخلی | ت د ۶ |
| ترانزیت خارجی | ت خ ۷ |
| مرجوعی | م ر ۳ |
| کاپوتاژ | ک آ ۸ |
| انتقالی | ا ن ۹ |
| رزرو شده | ۰۰۰ ۰ |

هر کد نشانگر رویه کلیدی گمرکی است و باید متناسب با تصمیم تجاری در اظهارنامه وارد شود. دقت در انتخاب کد، هم ریسک کنترل و جریمه را کاهش می‌دهد و هم فرآیند ترخیص/خروج را بهینه می‌کند.

—

## جدول مقایسه‌ای: اجزای اصلی اظهارنامه گمرکی در ایران

| جزء اظهارنامه | توضیح |
|——————-|————————————————————-|
| اطلاعات کالا | نوع، تعداد، وزن، ارزش، کشور مبدأ، تعرفه گمرکی |
| اطلاعات اظهارکننده| نام، کد ملی، شماره کارت بازرگانی، نشانی |
| اسناد ضمیمه | فاکتور، بارنامه، گواهی مبدا، بیمه‌نامه، مجوز، پکینگ لیست |
| رویه گمرکی | ورود قطعی، موقت، مرجوعی، ترانزیت |
| تاریخ اظهار | زمان ثبت رسمی اظهارنامه در سامانه EPL |
| شماره اظهارنامه | شماره اختصاصی و یکتای کوتاژ گمرکی |

**تحلیل جدول:** هر یک از اجزا نقش اساسی در صحت فرآیند گمرکی ایفا می‌کند. وارد کردن دقیق اطلاعات باعث کاهش ریسک توقف پرونده یا مسیریابی به مسیرهای پرریسک زرد و قرمز می‌شود. بخش اسناد ضمیمه باید کامل و منطبق با کالا تهیه گردد. رویه گمرکی و تاریخ ثبت، مبنای کنترل حقوقی زمان و محل بررسی کالا و اجرای مقررات مالیاتی و تعرفه‌ای است.

—

## روش‌های محاسبه حقوق ورودی و عوارض در اظهارنامه

برای تعیین میزان حقوق ورودی، عوارض، مالیات ارزش افزوده (VAT) و سایر پرداختی‌های الزامی به گمرک، معمولاً مراحل زیر پیگیری می‌شود:
– محاسبه ارزش سیف (CIF) کالا = قیمت کالا × نرخ ارز اعلامی گمرک + هزینه بیمه و حمل
– اعمال درصد تعرفه گمرکی کالا (بر اساس کتاب مقررات صادرات و واردات)
– محاسبه VAT و سایر عوارض قانونی: درصد مشخصی از مجموع ارزش کالا و حقوق گمرکی
– جمع مبالغ واریزی (عوارض + VAT + حقوق گمرکی) و ثبت آن در خانه ۴۷ اظهارنامه
– پرداخت از طریق سامانه پرداخت عوارض آنلاین پیوست سامانه EPL و ذخیره رسید

ارائه صحیح مبانی محاسباتی در اظهارنامه الزامی است. خطا یا کم‌اظهاری منجر به ارجاع به مسیر قرمز، مطالبه تفاوت مالی و جریمه می‌شود. درصد جریمه‌ها طبق آخرین اصلاحات قانون، بین ۱۰ تا ۱۰۰٪ (و حتی بالاتر برای موارد تقلب یا قاچاق) تعیین شده است.

—

## اظهارنامه گمرکی تلفن همراه: سامانه و شرایط خاص

در سال‌های اخیر، ثبت تلفن همراه مسافری و وارداتی تنها از طریق سامانه EPL ([https://epl.irica.gov.ir/](https://epl.irica.gov.ir/)) و با وارد کردن کد IMEI و تکمیل اظهارنامه مجزا برای گوشی‌های مسافری انجام می‌شود. رعایت شرایط اعلام‌شده توسط «وزارت صمت» و پرداخت عوارض، پیش‌شرط فعال‌سازی و رجیستری گوشی‌هاست. هر گونه عدم ثبت یا خطا منجر به غیرقانونی شدن گوشی و عدم امکان استفاده از شبکه خواهد بود.

—

## سایت‌های معتبر ایرانی، پایگاه تخصصی قوانین و آموزش اظهارنامه گمرکی

ده‌ها سایت تخصصی، از جمله [سایت گمرک](https://irica.ir/)، [سامانه EPL](https://epl.irica.ir)، [سامانه جامع تجارت](https://ntsw.ir/)، گوهر دانش تجارت ایران [ایرسا لجستیک](https://irsalogistics.com/)، [کاسپین ترخیص](https://caspiantarkhis.com/)، [آشاثبت](https://www.ashasabt.com/)، [NTSteam](https://ntsteam.com/) و بسیاری کانال‌ها و بلاگ‌های معتبر، منبع آموزش دقیق سرفصل‌های اظهارنامه گمرکی و دستورالعمل‌های اجرایی هستند. لینک‌ها و راهنماهای کاربردی، کمک شایانی به کاربران جهت استفاده دقیق از فرایند ثبت آنلاین، جلوگیری از خطا و به‌روزرسانی اطلاعات خواهند کرد.

—

## بهینه‌سازی سئو مقاله و کلیدواژه‌های مرتبط

### کلیدواژه‌های اصلی و کاربرد آن‌ها

برای بهبود سئو و تضمین نمایش بهتر مقاله در موتورهای جستجو، استفاده از کلیدواژه‌های ذیل در بخش‌های مختلف مقاله ضروری است:
– اظهارنامه گمرکی، مراحل ترخیص کالا، ترخیص کالا، ثبت سفارش، سامانه تجارت، سامانه EPL، سایت گمرک
– فرم اظهارنامه گمرکی، اسناد ترخیص، مجوز ثبت سفارش، کارت بازرگانی، اسناد گمرک
– سامانه جامع امور گمرکی، بارنامه، پکینگ لیست، پروفرما اینویس، گواهی مبدا، کوتاژ گمرکی، فیش عوارض گمرکی

**لینک‌دهی داخلی و خارجی مقاله به صفحات معتبر زیر الزامی است:**
– مراحل ترخیص کالا و ترخیص کالا: [https://pouyasarvad.ir/مراحل-ترخیص-کالا-از-گمرک/](https://pouyasarvad.ir/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D9%84-%D8%AA%D8%B1%D8%AE%DB%8C%D8%B5-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9/)
– ثبت سفارش و سامانه تجارت: [https://ntsw.ir/](https://ntsw.ir/)
– سامانه EPL: [https://epl.irica.gov.ir/](https://epl.irica.gov.ir/) و [https://epl.irica.ir/](https://epl.irica.ir/)
– سایت گمرک: [https://irica.ir/](https://irica.ir/)

ارتباط بین کلیدواژه‌ها و محتوای قابل استفاده در فرآیند جستجو، باعث افزایش نرخ بازدید، کاهش بانس ریت و افزایش اعتماد کاربر خواهد شد. پراکندگی مناسب کلیدواژه‌ها در متن و تیتراژ بخش‌های کلیدی، تاثیر مثبت مضاعفی دارند.

—

## نتیجه‌گیری: اهمیت اظهارنـامه گمرکی در تجارت قانونی و توصیه‌های تخصصی

اظهارنامه گمرکی قلب تپنده عملیات واردات و صادرات و کلیدی‌ترین سند برای شروع، کنترل و اختتام تمامی رویه‌های گمرکی کشور است. هیچ کالایی بدون ثبت یا تایید این سند امکان ترخیص ندارد و حتی تغییر کوچک در اطلاعات آن، ریسک جریمه‌های سنگین، توقف کالا و اثر در سوابق اعتباری فعالان اقتصادی را به دنبال دارد. به فعالان این حوزه توصیه اکید می‌شود:

– **قبل از اقدام، تمامی اطلاعات اسناد، مجوزهای قانونی و جزئیات فنی کالا را با آخرین مقررات سایت گمرک (https://irica.ir/) تطبیق دهند**؛
– **تنها از سامانه‌های رسمی (EPL، سامانه تجارت) جهت ثبت سفارش و اظهارنامه استفاده نمایند**؛
– **در تنظیم کدهای HS، شرایط تحویل و نوع معامله نهایت دقت را لحاظ کنند؛ یک اشتباه کوچک می‌تواند هزینه‌های گزافی به بار آورد**؛
– **همواره قوانین و بخشنامه‌های جدید گمرک را از منابع معتبر رسمی رصد نموده و آموزش مستمر پرسنل مرتبط را در اولویت قرار دهند**؛
– **در صورت هرگونه ابهام، از مشاوره موسسات و شرکت‌های باسابقه در امور ترخیص کالا (مثلاً کاسپین ترخیص، سامان اکسپرس و …) بهره بگیرند تا ریسک چالش کاهش یابد**.

سرانجام، اظهارنامه گمرکی نماد مسئولیت‌پذیری تجارت قانونی در عصر دیجیتال است: اگرچه سامانه‌های الکترونیکی مانند EPL و سامانه تجارت، عملیات را تسهیل کرده‌اند، اما حساسیت عملکرد و نظارت دیجیتال نیز افزایش‌یافته است. **دقت، صحت و بروزرسانی مداوم اطلاعات، رمز عبور موفقیت در فرآیند ترخیص کالاست**.

—

**لینک‌های کاربردی برای کاربران و فعالان تجارت:**
– مراحل ترخیص کالا و جزئیات فرآیند: [مراحل ترخیص کالا](https://pouyasarvad.ir/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D9%84-%D8%AA%D8%B1%D8%AE%DB%8C%D8%B5-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9/)
– ثبت سفارش و پیگیری سفارش: [ثبت سفارش و سامانه جامع تجارت](https://ntsw.ir/)
– سامانه EPL (اظهار الکترونیکی): [epl.irica.gov.ir](https://epl.irica.gov.ir/) یا [epl.irica.ir](https://epl.irica.ir/)
– سایت رسمی گمرک جمهوری اسلامی ایران: [سایت گمرک](https://irica.ir/)

این مسیر شفاف، مبتنی بر قوانین و داده‌های به‌روز، ضامن تجارت ایمن، سریع، قانونی و با کمترین ریسک چالش خواهد بود.